Het droomtheater - Een film van je dromen

Binnenkort in een theater bij jou in de buurt: je eigen nachtelijke belevenissen. Ok, zover is het nog niet, maar nieuwe technieken lijken het mogelijk te gaan maken dromen in beeld te brengen. Je hersenactiviteit verraadt namelijk wat je ’s nachts allemaal meemaakt.

Muziek kan een wereld aan herinneringen oproepen. In je hoofd, uit je hoofd?

Je kent ze vast wel, de kleurige spinnen-webjes die je moeten behoeden voor nare dromen. Lekker spiritueel, maar niet erg wetenschappelijk, die dromenvangers. Ook sciencefiction als Dreamcatcher is over het algemeen niet erg realistisch. Toch hoeft het vangen van dromen geen fantasie te blijven, want onderzoekers dringen steeds verder binnen in de belevenissen die zich in de beslotenheid van je hoofd afspelen.

Een aantal weken geleden werd al bekend dat het mogelijk is om een film te maken van wat er zich in je hersenen afspeelt. Proefpersonen kregen een kort filmpje te zien terwijl een hersenscanner precies in kaart bracht welke delen van je visuele brein daarbij actief waren. Op basis daarvan bouwden wetenschappers een model waarin elke vorm en beweging in het filmpje werd gekoppeld aan activiteit in de specifieke delen van je hersenen.

Vervolgens sprokkelden de onderzoekers 18 miljoen seconden aan willekeurig beeldmateriaal bij elkaar op YouTube. Met behulp van het model werd elk beeld gekoppeld aan een bepaalde activiteit in het brein van de proefpersonen. Dat leverde een opzienbarende reconstructie op van het filmpje dat ze hadden gezien. Misschien geen hoogstaande cinema, maar de overeenkomsten met het bekeken filmpje zijn tamelijk verbazingwekkend.

Een film van de film in je hoofd dus. Of beter: van de beelden die via je ogen zijn binnengekomen. Zou je op die manier ook een film kunnen maken van dingen die zich alleen in je hoofd afspelen? Van je dromen bijvoorbeeld? Zover is het nog niet, maar een aantal onderzoekers van het Max Planck Instituut heeft wel een eerste stap in die richting gezet, schrijven ze in Current Biology. Ze kunnen namelijk aan de hersenactiviteit van iemand aflezen waar hij over droomt.

Heldere slaap
Het lastige van droomonderzoek is dat je als onderzoeker geen idee hebt waar iemand over droomt. Sterker nog: de dromer weet het vaak zelf niet eens. Tenzij je lucide kunt dromen. Dat is een vorm van dromen waarbij je je bewust bent van het feit dat je droomt, zodat je ook controle kunt uitoefenen over wat je droomt. En lucide dromers kunnen nog iets. Want hoewel je lichaam voor het grootste deel verlamd is tijdens dromen, kun je nog wel je ogen bewegen. Inderdaad: de bekende snelle oogbewegingen van de REM-slaap (rapid eye movement-slaap).

Lucide dromers kunnen die oogbewegingen bewust sturen. De sceptische lezer vraagt zich dan misschien af of lucide dromers eigenlijk niet gewoon wakker zijn. Nee. Alle meetbare fysiologische kenmerken duiden erop dat ze echt slapen, en ook echt dromen. Het enige verschil is dat ze zich ervan bewust zijn dat ze dromen.

En dan wordt het opeens een stuk makkelijker om dromen te onderzoeken: je legt de dromers in een hersenscanner, spreekt af dat ze een aantal specifieke oogbewegingen maken als ze in hun lucide droom zitten, en laat ze vervolgens in die droom in een vooraf afgesproken volgorde een aantal handbewegingen maken. Alles wat je dan nog hoeft te doen, is kijken wat er precies gebeurt in de hersengebieden die met je handen te maken hebben.

En dan blijkt dat deze gebieden inderdaad activiteit vertonen tijdens het dromen, ook al lig je doodstil in je bed – of in de scanner. De onderzoekers konden op grond van de hersenactiviteit duidelijk de verschillende handbewegingen van elkaar onderscheiden. Dat is op zichzelf al een interessant resultaat, hoewel het al wel bekend was dat specifieke hersengebieden actief worden als je alleen maar ergens aan denkt (dat is ook de reden dat het een goede oefening kan zijn om aan bijvoorbeeld het spelen van een muziekstuk te denken).

Droomfilm
Maar het is vooral ook opzienbarend – of zo je wilt, verontrustend – omdat het een ingang biedt in de dromen van mensen. Het is niet moeilijk om een combinatie van deze twee studies te bedenken: registreer de hersenactiviteit van mensen tijdens hun droom, koppel die aan een database van YouTube-materiaal, selecteer daaruit best passende beelden en voilà: de film van je dromen!

Maar zover is het nog lang niet. Bij de eerste proef werd alleen naar de activiteit in de visuele hersengebieden gekeken, op basis van een paar simpele handbewegingen. Een droom bestaat natuurlijk uit een complex van vormen, kleuren, bewegingen, geluiden, gedachten en emoties – en dus activiteit in alle bijbehorende hersengebieden. De Duitsers zelf zien hun onderzoek als een eerste stap in de richting van het ‘lezen’ van dromen.

Bovendien moesten de proefpersonen bij een deel van de proeven uren achtereen doodstil in een hersenscanner blijven liggen, reden voor de wetenschappers om uiteindelijk zelf maar als proefpersoon te dienen. Zolang je dus woelend en draaiend in je bed ligt is er voorlopig absoluut geen mogelijkheid dat er zelfs maar een vage reflectie van je dromen in beeld kan worden gebracht.

Jammer voor mensen die zichzelf wel eens willen zien vliegen, vallen of tegen de wind inlopen. Erg jammer ook voor kunstenaars, die hun hersenspinsels misschien wel dolgraag in beeld of geluid zouden zien omgezet zonder eerst maanden te ploeteren op een partituur of een blok marmer. Maar geruststellend voor degenen die prijsstellen op enige nachtelijke privacy.

Toch zou die laatste groep zou op de langere termijn wel eens aan het kortste eind kunnen trekken: gezien de nieuwsgierigheid en het doorzettingsvermogen van wetenschappers lijkt het een kwestie van tijd voor de kleurige spinnenwebjes concurrentie krijgen van echte dromenvangers.

Bron: http://www.wetenschap24.nl/nieuws/artikelen/2011/oktober/Het-droomtheater.html